Η Καλλιόπη Κούφα είναι Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Επίτιμη Διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων. Είναι επίσης μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία Μέσω του Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης, γνωστής ως Επιτροπή της Βενετίας, στην οποία εκπροσωπεί την Ελλάδα, Πρόεδρος της Ελληνικής Διυπουργικής Επιτροπής για την Εφαρμογή και Διάδοση του Ανθρωπιστικού Δικαίου, και επίτιμο μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης.
Η Καλλιόπη Κούφα γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1936 και συμπλήρωσε τη βασική της εκπαίδευση στο Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης και το Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια». Συνέχισε τις σπουδές της στο Regent Street Polytechnic, σήμερα τμήμα του Πανεπιστημίου του Westminster, από όπου και έλαβε το General Certificate of Education (Ordinary Level και Advanced Level) στα μαθήματα ιστορία, αγγλική γλώσσα, αγγλική φιλολογία και γαλλική γλώσσα. Έπειτα εγγράφηκε στο Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Γενεύης και στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ανώτατων Διεθνών Σπουδών της Γενεύης (Institut Universitaire de Hautes Etudes Internationales, σήμερα Graduate Institute of International and Development Studies), από όπου και έλαβε Πτυχίο πολιτικών επιστημών με ειδίκευση στις διεθνείς σπουδές (License ès sciences politiques – Mention études internationales) με άριστα και πρώτη σε σειρά επιτυχίας. Γυρνώντας στη Θεσσαλονίκη, συνέχισε τις σπουδές της στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου αρίστευσε τόσο σε προπτυχιακό (Πτυχίο Νομικής, 1966), όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα του Κλάδου Δημοσίου Δικαίου, 1968) και το 1975 υποστήριξε στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών τη διδακτορική διατριβή της με τίτλο Περί της περιφερειακής μορφής οργανώσεως της διεθνούς κοινωνίας και αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νομικής με βαθμό «άριστα» ομόφωνα.
Η Καλλιόπη Κούφα διορίστηκε δικηγόρος στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης το 1969 και λίγους μήνες μετά διορίστηκε Βοηθός στην έδρα του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μετά από εισήγηση του καθηγητή Δημητρίου Σ. Κωνσταντόπουλου. Υπηρέτησε τη Νομική Σχολή για πάνω από 30 χρόνια περνώντας από τις διάφορες ακαδημαϊκές βαθμίδες και το 1989 εξελέγη μόνιμη καθηγήτρια για να γίνει η πρώτη ελληνίδα νομικός, που ανήλθε στη θέση αυτή στον κλάδο του δημοσίου διεθνούς δικαίου στη χώρα μας.
Η Καλλιόπη Κούφα είναι μία αναγνωρισμένη νομικός και διεθνολόγος. Το συγγραφικό της έργο είναι εκτεταμένο και πολυθεματικό και περιλαμβάνει μονογραφίες, βιβλία, μελέτες, άρθρα, κείμενα εργασίας και εκθέσεις για τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους διεθνείς οργανισμούς, προλόγους σε βιβλία και βιβλιοκρισίες, μεταφράσεις, γνωμοδοτήσεις κλπ. Έχει γράψει στην ελληνική, αγγλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα και μέρος του εντυπωσιακού συγγραφικού της έργου έχει επίσης μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες, όπως στα ισπανικά, τα αραβικά, τα ρωσικά, τα κινέζικα, τα τουρκικά και τα ρουμανικά. Η Καλλιόπη Κούφα έχει επίσης διδάξει και έχει κληθεί ως εισηγήτρια σε μία σειρά από χώρες, ανάμεσα στις οποίες η Αυστρία, η Ελβετία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ολλανδία και οι Η.Π.Α.
Η Καλλιόπη Κούφα έχει αναπτύξει μία έντονη διεθνή επιστημονική δραστηριότητα, τόσο στον ακαδημαϊκό όσο και στον τομέα της νομικής πρακτικής. Η αξιοσημείωτη ακαδημαϊκή δραστηριότητά της οδήγησε σύντομα στη συνεργασία της με τη Διεύθυνση Διεθνών Οργανισμών του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος. Στο πλαίσιο αυτό, της ανατίθεται η επιστημονική εκπροσώπηση της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς, συνδιασκέψεις και διεθνείς επιτροπές. Ανάμεσά τους αξίζει να σημειωθεί η εκπροσώπηση της Ελλάδος στη Διάσκεψη για τη Συνεργασία και την Ασφάλεια στην Ευρώπη (Δ.Α.Σ.Ε/Ο.Α.Σ.Ε.), στην ιστορική Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Βιέννη, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, και βεβαίως στο Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.). Για περισσότερα από 15 χρόνια, η Καλλιόπη Κούφα συμμετέχει στις ετήσιες τακτικές συνόδους της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ορίζεται Μέλος και Σύμβουλος των αντιπροσωπειών της Ελλάδας στην Τρίτη Επιτροπή (Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), στην Έκτη Επιτροπή (Νομικών Θεμάτων), στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη. Και στην Ανοιχτή Ομάδα Εργασίας του Ο.Η.Ε. για τη σύνταξη της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Προσώπων που ανήκουν σε Εθνικές ή Εθνοτικές, Θρησκευτικές και Γλωσσικές Μειονότητες.
Η διπλωματική της εμπειρία και η βαθιά γνώση και εξειδίκευσή της σε θέματα προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων οδήγησαν το 1994 στην εκλογή της ως ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα στην Υποεπιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Προαγωγή και Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (προηγουμένως Υποεπιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη των Διακρίσεων και την Προστασία των Μειονοτήτων), ενός οργάνου με μοναδικό επιστημονικό και συμβουλευτικό έργο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε παγκόσμια κλίμακα και ιδιαίτερα στα πλαίσια του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών. Αρχικά αναπληρωματικό και έπειτα πλήρες μέλος της Υποεπιτροπής, ορίστηκε από το 1998 έως το 2004 Ειδική Εισηγήτρια για το θέμα «Τρομοκρατία και Ανθρώπινα Δικαιώματα», ένα από τα πλέον πολυσύνθετα και ζοφερά προβλήματα του σύγχρονου νομικού προβληματισμού με εξαιρετική πολιτική επιβάρυνση και υπηρέτησε στην Υποεπιτροπή ως την κατάργησή της το 2006 και από τη θέση του Αντιπροέδρου της.
Με την ιδιότητα της Ειδικής Εισηγήτριας, η Καλλιόπη Κούφα εκπονεί μία σειρά από εμβριθή κείμενα εργασίας και εκθέσεις πάνω στην τρομοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και επεξεργάζεται ένα αναλυτικό πλαίσιο αρχών και κατευθυντήριων οδηγιών όπου σταθμίζεται η τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το αίτημα για την πάταξη της τρομοκρατίας, ένα τομέα όπου υφίσταται κενό δικαίου. Αυτές οι πρωτοποριακές εκθέσεις δημοσιεύτηκαν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και απέσπασαν εξαιρετικές κριτικές τόσο στους διπλωματικούς κύκλους, όσο και στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Τα πορίσματά τους αποτέλεσαν τη βάση συζήτησης σε μείζονα διεθνή συνέδρια και σεμινάρια, ενώ αξιοποιούνται στην τρέχουσα διπλωματική διαπραγμάτευση όσον αφορά τη θέσπιση διεθνών κανόνων για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη λήψη αντιτρομοκρατικών μέτρων και θεωρούνται ως σήμερα σημείο αναφοράς στη διεθνή εργογραφία.
Τέλος, αξίζει να γίνει αναφορά στη συμβολή της Κ. Κούφα στην καλλιέργεια του διεθνούς δικαίου μέσα από τη διεύθυνση δύο διεθνώς αναγνωρισμένων επιστημονικών οργανισμών της Θεσσαλονίκης, το ο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου και το Ινστιτούτο Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων της Θεσσαλονίκης. Στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου αναλαμβάνει τη θέση Διευθυντή (1990-1992) και έπειτα Προέδρου του Ιδρύματος (1997-2000) και, καθόλη την παραπάνω δεκαετία, διατελεί Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του. Η παρουσία της ανοίγει τον ερευνητικό προσανατολισμό του Ιδρύματος σε σύγχρονα διεθνή προβλήματα με άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
Η στενή ακαδημαϊκή σχέση της Κ. Κούφα με το Ινστιτούτο Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων της Θεσσαλονίκης ανάγεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και θα οδηγήσει στην ανάληψη της θέσης του Διευθυντή του Ινστιτούτου από το 1993 έως το 2007. Πρέπει να επισημανθεί ότι η δυναμική και ανανεωμένη παρουσία του Ινστιτούτου Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων της Θεσσαλονίκης στη διεθνή ακαδημαϊκή ζωή ιδίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μετέπειτα συνδέθηκε με τα χρόνια της διεύθυνσής του από την Κ. Κούφα. Κατά την περίοδο αυτή, παρά τα πενιχρά οικονομικά μέσα του Ινστιτούτου, το κύρος και οι διεθνείς επαφές της Καλλιόπης Κούφα εξασφάλισαν για τα ετήσια μαθήματα του Ινστιτούτου στη Θεσσαλονίκη τις σημαντικότερες προσωπικότητες της σύγχρονης διεθνολογικής διανόησης από όλο τον κόσμο. Πέρα από τα μαθήματα, η Καλλιόπη Κούφα πολλαπλασίασε τις επιστημονικές δραστηριότητες του Ινστιτούτου. οργάνωσε διεθνή συνέδρια, μερίμνησε να δημιουργηθούν θέσεις αποκλειστικά επιστημονικής φύσης για νέους ερευνητές, εγκαινίασε νέες σειρές επιστημονικών δημοσιευμάτων και φρόντισε για την ανανέωση της μορφής των δημοσιεύσεών του Ινστιτούτου, σύμφωνα με τις αρτιότερες σύγχρονες εκδοτικές προδιαγραφές.
Η Καλλιόπη Κούφα συνεχίζει σήμερα τις απαιτητικές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές δραστηριότητες, στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί ως νομικός με διεθνή αναγνώριση, την οποία επάξια απέκτησε. Η αδιάκοπη και γόνιμη δραστηριότητά της κατευθύνεται προς την καλλιέργεια του επιστημονικού κλάδου του δημοσίου διεθνούς δικαίου και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στον οποίο εργάστηκε με αγάπη και μοναδική αφοσίωση, αλλά και την επιδίωξη για την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης ως επιστημονικού κέντρου σοβαρής έρευνας στον τομέα του διεθνούς δικαίου.
